Key Takeaways |
Uyển ngữ (Euphemism) là cách diễn đạt nhẹ nhàng, tinh tế hơn nhằm thay thế cho những từ ngữ mang nghĩa tiêu cực hoặc nhạy cảm. Xuất phát từ tiếng Hy Lạp “euphēmismos” – nghĩa là “nói điều tốt lành” (eu = tốt, phēmē = lời nói*). Ban đầu từ này dùng để tránh nói điều không may mắn. Euphemism gồm các dạng phổ biến như: Abstraction, Indirection, Litotes, Mispronunciation, Personification, Slang. Mỗi loại thể hiện mức độ tránh né và sắc thái khác nhau. Vai trò của uyển ngữ (euphemism) trong tiếng Anh: Thể hiện sự lịch sự, tế nhị trong giao tiếp xã hội Giảm mức độ tiêu cực trong các quyết định khó khăn Giảm mức độ tiêu cực trong các quyết định khó khăn Tạo hình ảnh thương hiệu tích cực, chuyên nghiệp trong truyền thông và PR |
Trong giao tiếp, Euphemism (uyển ngữ) thường được dùng để diễn đạt những chủ đề nhạy cảm hoặc tiêu cực một cách tinh tế và lịch sự hơn. Trong bài viết này, IDP sẽ giúp bạn hiểu rõ Euphemism là gì, vai trò của uyển ngữ trong tiếng Anh, cùng những cách áp dụng uyển ngữ hiệu quả trong bài thi IELTS để giúp câu trả lời của bạn tự nhiên và mang sắc thái ngôn ngữ bản xứ hơn.
Linh hoạt chọn lịch thi IELTS phù hợp và nhận nhiều ưu đãi cực hấp dẫn tại IDP.
1. Euphemism là gì và nguồn gốc của từ này
Euphemism (uyển ngữ) là cách dùng từ ngữ nhẹ nhàng, gián tiếp hoặc tích cực hơn để thay thế cho những từ hoặc cụm từ mang nghĩa tiêu cực, nhạy cảm hoặc gây khó chịu. Mục đích chính của Euphemism là để tránh làm người nghe bị xúc phạm, gây sốc, hoặc cảm thấy khó xử.
Từ “euphemism” bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp cổ đại “euphēmismos” (εὐφημισμός), trong đó:
eu- (εὐ) nghĩa là tốt, tích cực
phēmē (φήμη) nghĩa là lời nói, tiếng nói
Kết hợp lại, euphēmismos trong tiếng Việt có nghĩa là nói giảm nói tránh, nói điều hay ý đẹp hoặc dùng lời nói mang điềm lành thay cho điều xui rủi.
Vào thế kỉ 15-16, Euphemism được sử dụng trong các nghi lễ và tôn giáo Hy Lạp cổ để tránh gọi tên trực tiếp những vị thần hoặc những điều ma quỷ, đáng sợ, vì người xưa tin rằng việc gọi tên trực tiếp có thể mang lại tai họa. Thay vào đó, họ dùng những lời nói tốt đẹp hoặc gián tiếp để xoa dịu hoặc tránh xúc phạm các thế lực siêu nhiên.
Theo thời gian, Euphemism dần được sử dụng phổ biến trong văn hóa, truyền thông, và giao tiếp hàng ngày, nhằm làm dịu đi những vấn đề tiêu cực hoặc nhạy cảm (như cái chết, bệnh tật, hoặc các hành động tiêu cực).
Ví dụ của Euphemism:
Cách nói trực tiếp | Euphemism (Uyển ngữ) | Giải thích |
|---|---|---|
He died last year. | He passed away last year. | Passed away nghe nhẹ nhàng, tôn trọng hơn khi nói về cái chết. |
She is unemployed. | She is between jobs. | Cụm between jobs giúp giảm sắc thái tiêu cực. |
They are poor. | They are financially struggling. | Giúp thể hiện sự đồng cảm, lịch sự. |
He lied. | He didn’t tell the whole truth. | Nói giảm, tránh đổ lỗi trực tiếp. |
2. Vai trò của uyển ngữ (euphemism) trong tiếng Anh
Euphemism không chỉ là cách nói giảm, nói tránh, mà còn là một phép giao tiếp tinh tế thể hiện sự lịch sự và khéo léo trong việc sử dụng ngôn ngữ. Việc sử dụng đúng uyển ngữ giúp bạn kiểm soát sắc thái, cảm xúc và mức độ trang trọng của ngôn từ, một yếu tố vô cùng quan trọng trong giao tiếp hàng ngày lẫn trong kỳ thi IELTS.
Thể hiện sự lịch sự, tế nhị trong giao tiếp xã hội
Khi giao tiếp, việc nói quá trực tiếp đôi khi có thể khiến người nghe cảm thấy khó chịu, xấu hổ hoặc bị xúc phạm, đặc biệt khi đề cập đến những chủ đề nhạy cảm như cái chết, tuổi tác, sức khỏe, tình trạng tài chính hoặc công việc. Euphemism giúp cuộc trò chuyện trở nên tế nhị và dễ chấp nhận hơn mà không gây khó chịu hay xúc phạm người nghe.
Ví dụ:
Cách nói trực tiếp | Euphemism (Uyển ngữ) | Giải thích |
|---|---|---|
He’s old | He’s a senior citizen | Nghe nhẹ nhàng, lịch sự hơn |
Restroom | toilet | Tránh sử dụng các từ thô tục liên quan đến chức năng cơ thể hoặc tình dục. |
Tạo hình ảnh thương hiệu tích cực, chuyên nghiệp trong truyền thông và PR
Các doanh nghiệp và tổ chức thường dùng euphemism để làm cho hình ảnh của công việc, sản phẩm hoặc dịch vụ trở nên hấp dẫn và chuyên nghiệp hơn, đặc biệt trong quảng cáo hoặc tuyển dụng. Điều này giúp định hình cảm nhận tích cực của khách hàng và nhân viên tiềm năng.
Cách nói trực tiếp | Euphemism (Uyển ngữ) | Giải thích |
|---|---|---|
Salesman | Customer Service Representative | Cụm từ này nghe thân thiện và hiện đại hơn. |
Used car | Pre-owned vehicle | “Pre-owned” mang cảm giác sang trọng, tránh liên tưởng đến đồ cũ. |
Prison | Correctional facility | Thể hiện tính nhân văn và cải tạo thay vì trừng phạt. |
Giảm mức độ tiêu cực trong các quyết định khó khăn
Trong kinh doanh và chính trị, thay vì trình bày thẳng thắn những hành động có thể gây phản cảm, Euphemism được dùng để giảm thiểu phản ứng tiêu cực bằng ngôn ngữ tích cực hoặc trung lập.
Cách nói trực tiếp | Euphemism (Uyển ngữ) | Giải thích |
|---|---|---|
The company fired hundreds of employees. | The company is downsizing / right-sizing. | “Downsizing” nghe mang tính chiến lược, không gợi cảm giác tiêu cực như “fired.” |
The army killed civilians. | There was collateral damage. | “Collateral damage” làm giảm sức nặng của từ “killed,” che giấu mức độ nghiêm trọng. |
Giảm mức độ tiêu cực trong các quyết định khó khăn
Trong IELTS Writing Task 2 và Speaking Part 3, việc lựa chọn ngôn từ đóng vai trò rất quan trọng. Bạn cần duy trì tone formal hoặc semi-formal, tránh dùng từ ngữ quá cảm tính hay tiêu cực, Euphemism sẽ giúp bạn nói giảm, nói tránh hiệu quả nhưng vẫn duy trì tính chất học thuật trong phần trình bày, đồng thời thể hiện khả năng paraphrase linh hoạt – một yếu tố mà giám khảo IELTS đánh giá rất cao.
3. Các loại uyển ngữ (euphemism) trong tiếng Anh
Uyển ngữ không chỉ đơn giản là phép nói giảm, nói tránh, mà còn có nhiều hình thức biểu đạt khác nhau, tùy vào mục đích và mức độ tế nhị mà bạn muốn thể hiện. Hiểu rõ từng loại Euphemism sẽ giúp bạn nhận diện sắc thái ngôn ngữ tốt hơn và sử dụng linh hoạt trong giao tiếp cũng như bài thi IELTS Speaking & Writing.
Loại uyển ngữ | Định nghĩa | Ví dụ minh họa |
|---|---|---|
Abstraction (Trừu tượng hóa) | Diễn đạt một cách gián tiếp và nhẹ nhàng hơn về vấn đề nhạy cảm, thay vì đề cập thẳng trực tiếp. | Gọi nhà tù là “going away for a while” (đi xa một thời gian). |
Indirection (Nói vòng, tránh trực tiếp) | Khiến người nói ít liên quan trực tiếp đến tình huống, giảm mức độ trách nhiệm trong phát ngôn. | Dùng “a little work done” thay vì “had cosmetic surgery” (phẫu thuật thẩm mỹ). |
Litotes (Phủ định giảm nhẹ) | Làm cho chủ đề nghe nhẹ nhàng hơn bằng cách phủ định hoặc giảm mức độ nghiêm trọng | Nói “not exactly poor” (không hẳn là nghèo) thay vì “filthy rich” (giàu nứt đố đổ vách). |
Mispronunciation (Nói tránh bằng cách biến âm) | Thay đổi cách phát âm của một từ “mạnh” hoặc thô để giảm tác động của nó. | Dùng “frigging” thay cho một từ chửi tục rõ ràng hơn. |
Personification (Nhân hóa) | Dùng tên gọi hoặc đặc điểm con người để nói khéo về chủ đề nhạy cảm | Gọi “menstruation” (kỳ kinh nguyệt) là “a visit from Aunt Flo” (dì Flo ghé thăm). |
Slang (Tiếng lóng uyển ngữ) | Dùng từ ngữ đặc trưng trong nhóm xã hội để thay thế cách nói trang trọng, tạo cảm giác gần gũi hoặc hài hước. | Dùng “in hot water” (gặp rắc rối) thay cho “in trouble”. |
4. Ví dụ về các euphemism phổ biến
Dưới đây là những nhóm uyển ngữ phổ biến nhất, cùng ví dụ minh họa để bạn dễ hiểu và dễ áp dụng trong giao tiếp hàng ngày và bài thi IELTS Academic Speaking:
Chủ đề: Tuổi tác & Sức khỏe
Cách nói trực tiếp | Euphemism (Uyển ngữ) | Giải thích / Ý nghĩa |
|---|---|---|
She’s fat. | She’s plus-sized / full-figured. | Dùng để tránh xúc phạm ngoại hình. |
He died last year. | He passed away last year. | Passed away, Passed on, Is in a better place, No longer with us, Lost their life .. thể hiện sự cảm thông, nhẹ nhàng hơn died. |
He’s disabled. | He’s physically challenged. | Thể hiện thái độ nhân văn, tôn trọng. |
Chủ đề: Công việc & Kinh doanh
Cách nói trực tiếp | Euphemism (Uyển ngữ) | Giải thích / Ý nghĩa |
|---|---|---|
He was fired. | He was let go / laid off. | Giảm sắc thái tiêu cực, nghe nhẹ nhàng hơn. |
The company went bankrupt. | The company is restructuring. | Làm giảm mức độ nghiêm trọng của sự việc. |
They cut staff. | They downsized / right-sized. | Mang tính chiến lược, chuyên nghiệp. |
He’s a janitor. | He’s a sanitation engineer. | “Engineer” nghe chuyên nghiệp, nâng cao giá trị công việc. |
Chủ đề: Công việc & Kinh doanh
Cách nói trực tiếp | Euphemism (Uyển ngữ) | Giải thích / Ý nghĩa |
|---|---|---|
They live in a poor area. | They live in an underprivileged neighborhood. | Thể hiện sự đồng cảm, tránh phán xét. |
He’s unemployed. | He’s between jobs. | Cách nói lạc quan, giảm cảm giác tiêu cực. |
She cleans houses for a living. | She works in home care. | Mang sắc thái trang trọng, tôn trọng công việc. |
He’s lazy. | He’s not very motivated. | Nghe nhẹ nhàng, lịch sự hơn. |
Chủ đề: Công việc & Kinh doanh
Cách nói trực tiếp | Euphemism (Uyển ngữ) | Giải thích / Ý nghĩa |
|---|---|---|
Civilian deaths | Collateral damage | Dùng trong quân sự để giảm mức độ tiêu cực của cái chết. |
Bribery | Facilitating payment | Mang sắc thái trung lập, tránh gợi cảm giác phạm tội. |
Torture | Enhanced interrogation techniques | Dùng trong chính trị để làm dịu đi tính bạo lực. |
Prison | Correctional facility | Nghe tích cực hơn, nhấn mạnh tính “cải tạo” thay vì trừng phạt. |
Các chủ đề trong văn học
Tác phẩm 1984 của George Orwell
Orwell sử dụng cách nói giảm nói tránh (euphemism) để chỉ ra cách những người nắm quyền lực có thể sử dụng ngôn ngữ để kiểm soát suy nghĩ của người dân. Trong 1984, chính phủ không chỉ bóp méo ngôn từ mà còn dùng chúng để định hình lại thực tế. Tên của các Bộ là những ví dụ điển hình cho sự mỉa mai đen tối này:
Bộ Sự Thật (Ministry of Truth): Cách nói giảm nói tránh cho bộ phận thực chất phát tán dối trá và viết lại lịch sử.
Bộ Hòa Bình (Ministry of Peace): Thực chất là cơ quan chịu trách nhiệm phát động chiến tranh liên miên.
Những tên gọi này không chỉ mỉa mai mà còn là công cụ chính trị nhằm che đậy sự thật và kiểm soát nhận thức người dân.
Tác phẩm Pride and Prejudice của Jane Austen
Các tác phẩm của Austen khéo léo sử dụng euphemism để phản ánh quy tắc ứng xử và phân tầng xã hội Anh thế kỷ 19.
Việc gọi ai đó là a man in trade (người buôn bán) là cách nói lịch sự nhưng ẩn ý hạ thấp địa vị so với người sở hữu đất đai.
Cụm a woman’s fortune or expectations (vận mệnh hay kỳ vọng của một phụ nữ) là cách tế nhị để nói về tài sản – yếu tố quyết định cơ hội hôn nhân..
5. Bài tập ứng dụng Euphemism (có đáp án)
Bài tập: Viết lại các câu sau bằng cách dùng uyển ngữ (Euphemism) để câu nghe tự nhiên, lịch sự và học thuật hơn.
1. He was fired from his job.
2. The company went bankrupt.
3. She’s poor.
4. He’s very old now.
5. The soldiers killed many civilians.
6. My grandmother died last year.
7. She’s fat.
8. He lied to everyone.
9. They live in a poor area.
10. The man was sent to prison.
Đáp án:
Bài tập: Viết lại các câu sau bằng cách dùng uyển ngữ (Euphemism) để câu nghe tự nhiên, lịch sự và học thuật hơn.
1. He was let go from his job.
2. The company is restructuring.
3. She’s underprivileged.
4. He’s a senior citizen now.
5. The soldiers caused collateral damage.
6. My grandmother passed away last year.
7. She’s plus-sized.
8. He didn’t tell the whole truth.
9. They live in an underprivileged neighborhood.
10. The man was sent to a correctional facility.
Khéo léo vận dụng Euphemism để nâng band điểm IELTS của bạn
Euphemism không chỉ giúp bạn diễn đạt tinh tế và tự nhiên hơn trong giao tiếp, mà còn là một yếu tố giúp bạn tăng điểm Lexical Resource trong kỳ thi IELTS. Khi biết cách thay thế những từ ngữ trực diện bằng cách nói nhẹ nhàng, học thuật hơn, bạn đang thể hiện khả năng kiểm soát ngôn ngữ và hiểu biết văn hóa bản ngữ – yếu tố quan trọng giúp bạn chinh phục điểm số cao.
Nếu bạn đang chuẩn bị cho kỳ thi IELTS, hãy chủ động trau dồi khả năng sử dụng uyển ngữ (Euphemism) để nâng cao tính tự nhiên và chuẩn xác trong giao tiếp. IDP cung cấp đầy đủ các tài liệu hướng dẫn và hỗ trợ chuyên sâu giúp bạn phát triển kỹ năng Speaking toàn diện, đồng thời sẵn sàng đạt kết quả cao trong kỳ thi.
Nếu bạn đang ấp ủ ước mơ du học, làm việc trong môi trường quốc tế, hay đơn giản là muốn nâng cao khả năng giao tiếp, IDP mang đến hình thức thi IELTS trên máy tính với thời gian nhận điểm thi IELTS nhanh chóng chỉ trong khoảng 2 ngày làm việc.
Đăng ký thi IELTS cùng IDP ngay hôm nay!