Critical reading là gì? Kỹ năng đọc tư duy giúp bạn chinh phục IELTS Reading

Bạn đã bao giờ đọc một đoạn văn tiếng Anh nhiều lần nhưng vẫn không nắm được quan điểm cốt lõi mà tác giả muốn truyền tải? Hay bạn luôn nhầm lẫn giữa các ý chính, luận điểm và ví dụ? Đó là dấu hiệu cho thấy bạn chưa thực sự vận dụng kỹ năng Critical reading. Hiểu đúng Critical reading là gì không chỉ giúp bạn nhận diện ý chính nhanh hơn, mà còn đánh giá quan điểm tác giả và phân tích lập luận một cách chủ động. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về Critical reading, cùng những ứng dụng thực tế để bạn áp dụng ngay trong quá trình luyện thi IELTS.

Critical reading (đọc tư duy hoặc đọc phản biện) là kỹ năng đọc trong đó người học không chỉ tiếp nhận thông tin một cách thụ động, mà còn phân tích, đánh giá và hiểu sâu ý nghĩa thật sự mà tác giả muốn truyền tải. Thay vì chỉ đọc từng câu chữ, Critical reading giúp bạn nhìn vào luận điểm, mục đích, thái độ, cách tác giả sắp xếp lập luận và cả những giả định nằm phía sau văn bản.

 Nói cách khác, khi áp dụng phương pháp Critical reading, bạn không chỉ trả lời câu hỏi: “Đoạn văn này nói về điều gì?” mà còn phải đi sâu vào các khía cạnh như: 

• Tìm hiểu cấu trúc lập luận của tác giả, tại sao tác giả lại viết như vậy?

• Xác định luận điểm chính nằm ở đâu?

• Phân biệt giữa fact (sự thật) và opinion (quan điểm) của tác giả

• Nhận diện thái độ (attitude) của tác giả, tác giả đang ủng hộ hay phản đối vấn đề?

• Đặt câu hỏi để kiểm tra độ hợp lý của thông tin

Đây là kỹ năng cốt lõi của môi trường học thuật và đặc biệt quan trọng trong phần thi IELTS Reading, nơi bạn thường gặp những văn bản dài, có nhiều tầng nghĩa, nhiều quan điểm, ví dụ và lập luận đan xen. Critical reading giúp người học không bị rối giữa các chi tiết và ý chính, và tránh bị mắc bẫy trong những câu hỏi đánh đố như True/False/Not Given, Matching Headings, hay Inference (suy luận).

Lấy ví dụ bạn đang đọc câu sau:

Many experts argue that technology is beneficial for education; however, some researchers warn that excessive screen time may negatively affect student focus.

Khi đọc hiểu thông thường, ý nghĩa của câu sẽ là: Công nghệ có lợi cho giáo dục, nhưng có thể làm giảm sự tập trung của học sinh.

Khi áp dụng Critical reading, bạn sẽ phân tích sâu hơn 

• Tác giả đang trình bày hai quan điểm trái ngược.

• Tác giả có thể đang nghiêng về quan điểm thận trọng (vì từ “warn”).

• Trong câu có sự chuyển ý mạnh với “however” → tín hiệu của contrasting ideas.

• Cần xem những câu tiếp theo để hiểu lập luận nghiêng về bên nào.

• Có hai luồng quan điểm từ hai nhóm người khác nhau đang được nhắc tới (experts and researchers).

Reading Comprehension – đọc hiểu thông thường

Khi đọc theo cách thông thường, người đọc tiếp nhận thông tin một cách thụ động. Văn bản nói gì, chúng ta tiếp nhận đúng như vậy mà không đặt câu hỏi, không phân tích, cũng không đánh giá quan điểm của tác giả. Cách đọc này giúp hiểu nội dung cơ bản, nhưng không rèn luyện tư duy phản biện – kỹ năng cực kỳ quan trọng trong thời đại thông tin đa chiều và dễ gây nhiễu hiện nay.

Critical Reading – đọc hiểu phản biện:

Ngược lại, Critical reading yêu cầu người đọc chủ động tương tác với văn bản. Trước khi đọc, bạn sẽ dự đoán về nội dung và mục đích của bài viết. Trong khi đọc, bạn cố gắng hiểu thông tin mà văn bản đưa ra, liên kết những luận điểm, luận cứ, dẫn chứng trong bài để thắc mắc hay đưa ra phê phán đối với thông tin hay lối hành văn của tác giả.

Kỹ năng này giúp cho học sinh phát triển tư duy phê phán, có chính kiến riêng của mình và tự tìm tòi, nghiên cứu tài liệu. Một khảo sát của Putri & Marlina (2021) trong nghiên cứu “The Correlation Between Extensive Reading, Critical Reading, and Self-Esteem in Students’ Reading Abilities” cho thấy học sinh càng rèn luyện kỹ năng đọc phản biện tốt sẽ càng tự tin hơn trong việc xử lý thông tin và đưa ra quan điểm.

Critical reading không phải là một kỹ năng đơn lẻ; phương pháp này là sự kết hợp của nhiều kỹ năng tư duy giúp bạn hiểu sâu, phân tích đúng và không bị đánh lừa bởi cấu trúc lập luận của tác giả. Dưới đây là những kỹ năng nền tảng bạn cần nắm vững:

Xác định luận điểm chính

Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất của critical reading. Bạn cần:

• Nhận diện luận điểm trung tâm của đoạn văn, ý kiến mà tác giả muốn truyền tải

• Tìm topic sentence và concluding sentence

Phân biệt giữa sự thật và quan điểm

Thông thường người học thường nhầm lẫn giữa hai dạng thông tin này:

• Facts (sự thật): mang tính khách quan, có thể kiểm chứng

• Opinions (quan điểm): mang tính chủ quan của tác giả

Khi xác định đúng ý chính, bạn sẽ không bị cuốn vào các chi tiết nhỏ gây nhiễu - một lỗi khá phổ biến trong IELTS Reading.

Nhận diện giả định và thiên kiến

Khi đọc một văn bản học thuật, không phải lúc nào tác giả cũng nói trực tiếp mọi điều họ nghĩ. Đôi khi, họ ngầm cho rằng một điều gì đó là đúng hoặc vô thức đứng về một phía mà không tuyên bố rõ ràng. Đó chính là lúc chúng ta cần kỹ năng nhận diện assumptions và bias.

• Assumptions (giả định): thông tin hoặc quan điểm ngầm định mà tác giả dựa vào để xây dựng lập luận, nhưng không hề nêu rõ trong bài.

• Bias (thiên kiến): quan điểm thiên vị, ủng hộ hoặc phản đối một vấn đề theo hướng chủ quan, thiếu trung lập của tác giả

Hiểu được điều này giúp bạn đánh giá tính khách quan của văn bản và không vô tình hiểu lệch ý tác giả.

Critical Reading có thể được xem như một kỹ năng quyết định trong bài thi IELTS Reading. Vai trò của nó được thể hiện rõ rệt qua cách bạn xử lý các dạng câu hỏi và tối ưu hóa hiệu suất làm bài. Dưới đây là những lý do khiến Critical reading trở thành kỹ năng bắt buộc nếu bạn muốn tăng điểm IELTS Academic Reading.

Giúp bạn hiểu sâu ý chính và không bị lạc trong chi tiết

Một trong những thách thức lớn nhất của thí sinh IELTS là đọc rất nhanh nhưng lại không thực sự hiểu bài viết nói gì. Điều này xảy ra khi các bạn “quét chữ”, gom các thông tin rời rạc mà không nhận ra cấu trúc lập luận của đoạn văn.

Critical reading giúp bạn thay đổi hoàn toàn cách tiếp cận: thay vì đọc từng câu một cách máy móc, bạn bắt đầu đọc để xác định mục đích và ý định của từng đoạn, từ đó nắm được thông tin tổng quan của bài. 

Tối ưu hóa thời gian làm bài

Critical Reading giúp bạn sử dụng thời gian quý báu trong bài thi (chỉ 60 phút cho 3 bài đọc) một cách hiệu quả nhất.

• Skimming và Scanning hiệu quả hơn: Thay vì chỉ lướt qua từ khóa, Critical Reading cho phép bạn đọc lướt để tìm luận điểm chính (Skimming) và đọc quét để tìm kiếm bằng chứng cụ thể (Scanning) liên quan đến câu hỏi. Bạn biết chính xác mình đang tìm kiếm loại thông tin gì (luận điểm, dẫn chứng hoặc các thông tin phản biện).

• Giải quyết Matching Headings: Đây là dạng bài kiểm tra khả năng phân tích cấu trúc bài đọc. Khi áp dụng Critical Reading, bạn không chỉ đọc câu đầu tiên của đoạn, mà còn đánh giá mục đích tổng thể của đoạn đó (liệu đoạn văn này đang giới thiệu, so sánh, hay đưa ra ví dụ cụ thể).

Giảm nguy cơ mắc bẫy trong các dạng câu hỏi hóc búa

Bài thi IELTS Reading được thiết kế để kiểm tra khả năng tư duy phản biện của thí sinh, không chỉ đơn thuần là tìm kiếm từ khóa. Đối với các dạng bài như True/False/Not Given và Multiple Choice, đề thi thường đưa ra các lựa chọn có sử dụng từ vựng gần giống nhau trong bài đọc nhưng lại truyền tải những ý nghĩa khác. Critical Reading giúp bạn phân tích ý nghĩa ngầm và mục đích của câu văn, từ đó phân biệt được:

• TRUE: Câu trả lời khẳng định luận điểm trong bài.

• FALSE: Câu trả lời trái ngược hoàn toàn với luận điểm trong bài (dù từ vựng có thể giống).

• NOT GIVEN: Câu trả lời không có đủ thông tin để đánh giá (giả định của bạn không phải là sự thật trong bài).

Bên cạnh đó, đối với những câu hỏi yêu cầu xác định quan điểm của tác giả (ví dụ: What is the author's opinion on...). Critical Reading giúp bạn nhận ra các từ ngữ biểu thị thái độ (ví dụ: arguably, seemingly, however, it is claimed that), từ đó tránh nhầm lẫn giữa thông tin thực tế và ý kiến trực quan. 

Luyện Critical reading mỗi ngày để nâng điểm IELTS Reading hiệu quả

Phương pháp Critical reading không chỉ giúp bạn nắm bắt thông tin chính xác trong mỗi đoạn văn, mà còn dễ dàng ghi điểm cao trong phần thi IELTS Reading. Khi biết cách phân tích lập luận, nhận diện thái độ tác giả, tóm tắt ý chính và đặt câu hỏi phản biện, bạn sẽ đọc thông minh hơn, nhanh hơn và tự tin hơn trước mọi dạng câu hỏi. 

Hãy bắt đầu áp dụng ngay các kỹ năng cốt lõi như phân tích - đánh giá - suy luận vào mọi tài liệu bạn đọc. Đừng chỉ đọc để tìm đáp án; hãy đọc để hiểu vì sao tác giả chọn cách diễn đạt đó, điều gì họ muốn nhấn mạnh, và luận điểm nào dẫn dắt cả đoạn văn. Khi thay đổi mục tiêu đọc, bạn sẽ thấy cách hiểu bài và cách trả lời câu hỏi IELTS của mình chuyển biến rõ rệt.

Nếu bạn đang lên kế hoạch thi IELTS, IDP là đơn vị đồng sở hữu và tổ chức kỳ thi IELTS uy tín toàn cầu. Với hệ thống địa điểm thi rộng khắp cả nước, cơ sở vật chất hiện đại và đội ngũ hỗ trợ tận tâm, IDP mang đến cho bạn trải nghiệm thi chuyên nghiệp, thoải mái và hiệu quả.

• Lịch thi IELTS linh hoạt – tổ chức nhiều ngày trong tuần

• Địa điểm thi IELTS thuận tiện tại TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng và nhiều tỉnh thành khác

• Thi IELTS trên máy tính với kết quả nhanh, phù hợp với nhu cầu của bạn

Xem lịch thi và đăng ký thi IELTS với IDP ngay hôm nay!